برگزاری محفل عزای حسینی با حضور کارکنان شهرداری تبریز
شهریار تبریز/ آذر کریم‌زاده: دانکرک از طریق پروژه های مختلف از جمله بازیافت گازهای صنایع سنگین تا تولید انرژی از پسماندهای آلی، ثابت کرده که پیوند هوشمندانه میان صنایع نه تنها آلودگی را کاهش می‌دهد، بلکه به موتور محرکه رشد اقتصادی و تاب‌آوری منطقه تبدیل می‌شود. در این گزارش، تجربه دانکرک به‌عنوان پیشگام اکولوژی صنعتی بررسی می‌شود؛ الگویی که نشان می‌دهد صنعت و محیط‌زیست می‌توانند در چارچوبی هم‌زیستانه به پیشرفت پایدار دست یابند.
اکولوژی صنعتی، نوعی سازمان‌دهی صنعتی است که امروزه به‌عنوان راهی برای دگرگونی سیستم‌های تولید کنونی مطرح می‌شود. درحالی‌که سیستم‌های فعلی مصرف انرژی بالایی دارند و پسماند زیادی تولید می‌کنند، هدف اکولوژی صنعتی، مدیریت بهینه ذخایر و جریان‌های مواد، انرژی و خدمات است؛ به‌طوری‌که با ایجاد هم‌افزایی میان صنایع مختلف، بهره‌وری افزایش یابد.
با تبدیل ضایعات برخی صنایع به ماده اولیه صنایع دیگر، اکولوژی صنعتی در هدف دارد اثرات منفی فعالیت‌های صنعتی بر محیط‌زیست را کاهش دهد تا صنعت در چارچوبی پایدار عمل کند؛ چارچوبی که منبعی برای آثار مثبت بیرونی همچون یادگیری جمعی، پویایی و نوآوری زیست‌محیطی و تنوع‌بخشی به فعالیت‌های اقتصادی یک منطقه است. شهر دانکرک پیشگام اکولوژی صنعتی در فرانسه، در سطح ملی به‌خاطر توسعه و حمایت از این نوع سازمان‌دهی پایدار صنعتی شناخته شده است. امروزه در این شهر بندری، شبکه‌ای غنی و متنوع از صنایع شکل‌گرفته که عامل جذابیت و تاب‌آوری برای منطقه به شمار می‌رود.
اکولوژی صنعتی در دانکرک
نخستین نمونه اکولوژی صنعتی در دانکرک به سال ۱۹۶۲ بازمی‌گردد. در آن زمان، یک شرکت تصمیم گرفت یک نیروگاه حرارتی در دانکرک راه‌اندازی کند تا از گازهای فرایندی حاصل از فعالیت فولادسازی برای تأمین انرژی نیروگاه استفاده کند. از آن زمان، این نیروگاه هر سال ۵ میلیارد مترمکعب گاز حاصل از صنایع فولادسازان منطقه را بازیافت و بهره‌برداری می‌کند. در سال ۱۹۸۶، دانکرک با ایجاد بزرگ‌ترین شبکه گرمایش شهری در فرانسه، بر اساس بازیابی گرمای تلف‌شده ناشی از کوره‌های بلند کارخانه فولادسازی، تعهد خود به اکولوژی صنعتی را تقویت کرد. امروزه این شبکه، به‌ویژه گرمایش ۱۶٬۰۰۰ واحد مسکونی و اداری را تأمین می‌کند و در نتیجه از انتشار ۳۰٬۰۰۰ تُن دی‌اکسیدکربن در سال جلوگیری می‌شود.
پنج سال بعد، یک مزرعه پرورش آبزیان در دانکرک راه‌اندازی شد که امکان بهره‌برداری از آب‌های گرم‌شده مدار ثانویه نیروگاه هسته‌ای گروولین را فراهم کرد. سرانجام، در سال ۲۰۰۷، جامعه شهری دانکرک دو مرکز جدید به نام مرکز بازیافت انرژی و مرکز بازیافت مواد آلی افتتاح کرد که آن‌ها نیز به نمونه‌هایی موفق از اکولوژی صنعتی تبدیل شدند. در واقع، با استفاده از پردازش پسماندها، سالانه ۴۸٬۰۰۰ مگاوات‌ساعت انرژی برق تولید کرده و سالانه ۲۲٬۰۰۰ تن پسماند آلی را به ۶٬۷۰۰ تن کمپوست تبدیل می‌کند که برای حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یک شبکه صنعتی به‌عنوان پاسخی به بحران ۲۰۰۸
بدین ترتیب، باتوجه‌به موفقیت هم‌افزایی‌هایی که از اواخر قرن بیستم در منطقه دانکرک تجربه شده بودند، جامعه شهری دانکرک در زمان بروز بحران اقتصادی سال ۲۰۰۸، این تعاملات میان شرکت‌ها را به‌عنوان یک اهرم بالقوه برای پیش‌بینی و مقابله با اثرات زنجیره‌ای ناشی از تعطیلی احتمالی سایت‌های صنعتی در نظر گرفت. ترسیم و مدل‌سازی این تعاملات که در آن زمان شبکه صنعتی نام گرفت، به‌عنوان ابزاری توسط نقش‌آفرینان محلی به کار گرفته شد تا بتوانند برای جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید در این منطقه مذاکره کنند.
هدف از این اقدام، شناسایی و برجسته‌سازی جریان‌های ناقص یا استفاده‌نشده میان صنایع حاضر در منطقه بود؛ مانند گرما، برق، مواد اولیه/ثانویه یا گازهایی که یا کمبود دارند یا بازار مصرفی برای آن‌ها وجود ندارد، تا از این طریق، دانکرک را به یک محیط جذاب برای صنایعی تبدیل کند که مایل به پیوستن به یک اکوسیستم تبادل منابع هستند. این راهبرد موفقیت‌آمیز بوده است؛ چرا که درحالی‌که اغلب مناطق صنعتی در سال‌های اخیر با کاهش شدید اشتغال مواجه شده‌اند، شهر دانکرک تا حد زیادی از این آسیب در امان مانده و طی چهار یا پنج سال گذشته شاهد ورود سرمایه‌گذاری‌های جدید بوده است. به گفته ژان-فرانسوا وریک، معاون مدیرکل آژانس شهرسازی دانکرک، حتی این رشد، رکوردی بی‌سابقه به شمار می‌رود. بدین ترتیب، اتصال صنایع مختلف به یکدیگر باعث می‌شود از هدررفت منابع جلوگیری شود، فرایندهای تولید بهینه شوند، هزینه‌ها کاهش یابند و پایداری فعالیت‌های صنعتی تضمین گردد.
اکولوژی صنعتی به‌عنوان عاملی برای جذب سرمایه‌گذاری
از این رو، این اکوسیستم صنعتی، روزبه‌روز شرکت‌های بیشتری را به منطقه دانکرک جذب می‌کند. چه برای بهره‌برداری از پسماندها به‌جای پرداخت هزینه برای دفع آن‌ها، و چه برای استفاده از نیروی کار و زیرساخت‌های تخصصی، بسیاری از صنایع در سال‌های اخیر تصمیم گرفته‌اند در دانکرک مستقر شوند. از جمله تازه‌واردان می‌توان به شرکت ایرلندی اکوسم اشاره کرد که با استفاده از محصولات جانبی صنعت فولادسازی، نوعی سیمان سازگار با محیط‌زیست تولید می‌کند که باعث صرفه‌جویی در انتشار دی‌اکسیدکربن به میزان ۴۰ برابر بیشتر از سیمان‌های سنتی می‌شود. همچنین می‌توان به استقرار شرکت اینداکالر در سال‌های اخیر اشاره کرد. این شرکت، پسماندهای کلردار حاصل از صنایع را بازیافت می‌کند و بخار تولیدشده را به شرکت‌های دیگر، تولیدکننده الکل و سوخت زیستی، واگذار می‌کند؛ شرکتهایی که پیش‌ازاین ناچار بودند بخار موردنیازشان را خودشان تولید کنند.
سازمان‌دهی صنعتی با پشتیبانی فعالان محلی
در دل این هم‌زیستی صنعتی، هم‌افزایی‌ها نه‌تنها توسط خود شرکت‌ها، بلکه با مشارکت نهادهای عمومی (سازمان‌های محلی) و نیمه‌عمومی (کلوپ‌های صنعتی و…) پشتیبانی می‌شوند. این نهادها عمدتاً در همراهی با صنایع برای پیاده‌سازی و به‌ویژه ترویج شیوه‌های اکولوژی صنعتی نقش دارند، در حالی که نهادهای عمومی بیشتر بر ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای شکل‌گیری این هم‌افزایی‌ها تمرکز دارند. اکوپال یکی از نخستین انجمن‌های اختصاص‌یافته به اکولوژی صنعتی در فرانسه است که از سال ۲۰۰۱ در منطقه دانکرک فعالیت می‌کند. این انجمن خود را به‌عنوان یک دیده‌بان معرفی می‌کند که وظیفه پایش و فهرست‌برداری از جریان‌های مواد و انرژی را بر عهده دارد، به دنبال هم‌افزایی‌های جدید می‌گردد و برای ایجاد ارتباط بین صنایع و نهادهای دولتی تلاش می‌کند.
در طول ۱۰ سال گذشته، انجمن اکوپال موفق شده است ۲۳۰ تُن دی‌اکسیدکربن صرفه‌جویی کند که معادل ۲۳۰ سفر رفت‌وبرگشت بین پاریس و نیویورک است. امروزه این انجمن بیش از ۱۰۰ عضو دارد و در سطح بین‌المللی نیز مورد حمایت قرار گرفته است.
بنابراین، در اکتبر سال گذشته، همایش اروپایی “دی‌اکسیدکربن، صنعت و قلمروها” که در دانکرک برگزار شد، بار دیگر نشان داد که این منطقه توانایی رهبری در مسائل کلیدی سال‌های آینده را دارد. شهر دانکرک با آگاهی از این نکته که هر هم‌افزایی جدید، تاب‌آوری منطقه را تقویت می‌کند، اکولوژی صنعتی را به یکی از اولویت‌های راهبردی خود تبدیل کرده است.
اصول اکولوژی صنعتی چیست؟
در واقع، اکوسیستم‌ها که از موجودات زنده‌ای تشکیل شده‌اند که با محیط خود در تعامل هستند، بدون انتشار مقادیر قابل‌توجهی آلودگی، از انرژی و ضایعات مواد خود استفاده مجدد می‌کنند. دو دلیل اصلی برای ادغام این رویکرد در بخش صنعت وجود دارد: ۱- پرداختن به نگرانی‌های فعلی با فراتر رفتن از اقدامات کاهش سنتی (بهره‌وری انرژی، بازیافت و غیره)؛ ۲- قرار دادن صنعت در یک حالت عملیاتی پایدار در درازمدت، زیرا اکولوژی صنعتی بهره‌وری و رقابت‌پذیری شرکت را افزایش می‌دهد.
تقویت اقتصاد دایره‌ای: در سال ۲۰۱۰، برای تأمین نیازهای بشریت، ۷۰ میلیارد تن منابع باید استخراج می‌شد. طبق گزارش برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد، اگر این مدل تکامل نیابد، استخراج منابع تا سال ۲۰۵۰ سه برابر خواهد شد. برای پرداختن به این چالش، اکولوژی صنعتی بخشی از اقتصاد دایره‌ای محسوب می‌شود که به سه دسته اصلی (عرضه از سوی فعالان اقتصادی، تقاضا و رفتار مصرف‌کننده و مدیریت پسماند) تقسیم می‌شود و یکی از هفت رکن اقتصاد دایره‌ای خواهد بود: استخراج، بهره‌برداری و خرید پایدار؛ طراحی سازگار با محیط‌زیست؛ اقتصاد کاربردی؛ مصرف مسئولانه؛ افزایش طول عمر؛ بازیافت. در واقع، طبق این اصول، ذی‌نفعان زباله‌های یکدیگر را به‌عنوان مواد اولیه بازیابی می‌کنند که می‌تواند شامل بازیابی گرما، استفاده مجدد از محصولات جانبی یا بازیابی پساب‌ها باشد.
منبع:
https://leshorizons.net/dunkerque-exemple-ecologie-industrielle/
دیدگاهتان را بنویسید